Badanie alkomatem w miejscu pracy – temat, który budzi wiele emocji i pytań. Jakie prawa ma pracownik, a jakie pracodawca? Kiedy i w jaki sposób można przeprowadzić badanie trzeźwości? W tym artykule rozwiejemy wszelkie wątpliwości i przybliżymy obowiązujące przepisy.

Nowe przepisy dotyczące badania trzeźwości w pracy

W polskim prawie pojawiły się nowe przepisy regulujące kwestię badania trzeźwości pracowników. Zgodnie z ustawą z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. ¹ 240), która weszła w życie 21 lutego 2023 r., pracodawcy otrzymali nowe narzędzia do kontroli trzeźwości swoich pracowników. Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadza przede wszystkim zakaz dopuszczania do pracy pracownika nietrzeźwego lub będącego pod wpływem środków działających podobnie do alkoholu. Ustawa ta ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa w miejscu pracy i zapobieganie wypadkom spowodowanym przez osoby będące pod wpływem alkoholu lub innych substancji odurzających.

Kiedy pracodawca może zbadać pracownika alkomatem?

Zgodnie z nowymi przepisami, pracodawca może zbadać pracownika alkomatem w dwóch sytuacjach. Po pierwsze, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy pod wpływem alkoholu lub spożywał go w miejscu pracy. Takie podejrzenie może wynikać np. z charakterystycznego zapachu alkoholu, problemów z równowagą, bełkotliwej mowy czy nietypowego zachowania. W takim przypadku pracodawca ma obowiązek niedopuszczenia pracownika do pracy i może wezwać policję w celu przeprowadzenia badania alkomatem. Po drugie, pracodawca może przeprowadzać prewencyjną kontrolę trzeźwości wobec określonych grup pracowników, których praca stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego albo dla mienia. Kontrolę taką można przeprowadzać nawet wtedy, gdy pracownik nie wykazuje oznak nietrzeźwości. Ważne jest, aby zasady przeprowadzania kontroli prewencyjnej były jasno określone w wewnątrzzakładowych przepisach, np. w regulaminie pracy.

Jak przeprowadzić kontrolę trzeźwości w firmie?

Przeprowadzenie kontroli trzeźwości w firmie wymaga starannego przygotowania i przestrzegania procedur. Po pierwsze, pracodawca musi określić, które grupy pracowników będą objęte kontrolą. Zgodnie z przepisami, mogą to być pracownicy, których praca stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego albo dla mienia. Następnie należy ustalić sposób przeprowadzania kontroli i wprowadzić odpowiednie zapisy do wewnątrzzakładowych aktów prawnych, takich jak regulamin pracy lub obwieszczenie. Ważne jest, aby wybrać odpowiedni alkomat posiadający ważny certyfikat wzorcowania lub kalibracji oraz zapewnić przeszkolenie osobom przeprowadzającym badania. Pracodawca ma obowiązek poinformować pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości co najmniej 2 tygodnie przed jej rozpoczęciem. Podczas samej kontroli należy przestrzegać zasad higieny i bezpieczeństwa, zapewniając pracownikom jednorazowe ustniki do alkomatu. W przypadku stwierdzenia nietrzeźwości pracownika należy niedopuścić go do pracy i postępować zgodnie z przepisami.

Co zrobić, gdy pracownik jest nietrzeźwy?

Jeśli badanie alkomatem wykaże, że pracownik jest nietrzeźwy, pracodawca ma obowiązek natychmiastowego niedopuszczenia go do pracy. Powinien poinformować pracownika o przyczynie takiej decyzji, co może zrobić w dowolnej formie, nawet ustnie. Wynik badania należy odnotować w aktach osobowych pracownika. W razie wątpliwości co do stanu trzeźwości lub na żądanie pracownika, pracodawca może wezwać policję, aby przeprowadziła badanie alkomatem lub – w uzasadnionych przypadkach – badanie krwi. Jeśli badanie policyjne potwierdzi nietrzeźwość, pracodawca może podjąć dalsze kroki, takie jak nałożenie kary porządkowej (upomnienie, nagana, kara pieniężna) lub rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Jakie są konsekwencje dla pracownika i pracodawcy?

Konsekwencje nietrzeźwości w pracy mogą być poważne zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy.

Pracownik

• Utrata wynagrodzenia: Za czas nieobecności w pracy z powodu nietrzeźwości pracownik nie otrzyma wynagrodzenia.
• Kary porządkowe: Pracodawca może nałożyć na pracownika karę upomnienia, nagany lub karę pieniężną.
• Zwolnienie dyscyplinarne: W skrajnych przypadkach, zwłaszcza przy recydywie, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
• Konsekwencje prawne: Jeśli nietrzeźwość pracownika przyczyniła się do wypadku lub stworzyła zagrożenie, może on ponieść odpowiedzialność karną.

Pracodawca

• Odpowiedzialność karna: Jeśli pracodawca dopuścił do pracy nietrzeźwego pracownika i doszło do wypadku, może ponieść odpowiedzialność karną.
• Kary finansowe: Państwowa Inspekcja Pracy może nałożyć na pracodawcę kary finansowe za naruszenie przepisów BHP.
• Utrata reputacji: Incydent z nietrzeźwym pracownikiem może negatywnie wpłynąć na wizerunek firmy.

Dlatego tak ważne jest, aby zarówno pracownicy, jak i pracodawcy znali przepisy i procedury dotyczące kontroli trzeźwości w miejscu pracy.

Branże szczególnie wrażliwe na nietrzeźwość:

Chociaż problem nietrzeźwości w pracy może wystąpić w każdej branży, istnieją sektory, w których ryzyko jest szczególnie wysokie, ze względu na specyfikę wykonywanych zadań i potencjalne zagrożenia. Oto kilka przykładów:

• Budownictwo: Praca na wysokościach, obsługa ciężkiego sprzętu i narzędzi stwarzają wysokie ryzyko wypadków, które w połączeniu z nietrzeźwością mogą mieć tragiczne skutki.
• Transport: Kierowcy zawodowi, operatorzy maszyn i inni pracownicy transportu ponoszą ogromną odpowiedzialność za bezpieczeństwo swoje i innych uczestników ruchu drogowego. Nietrzeźwość w tym sektorze jest niedopuszczalna.
• Przemysł: Obsługa maszyn produkcyjnych, praca z substancjami chemicznymi i inne czynności w środowisku przemysłowym wymagają szczególnej ostrożności i koncentracji, które są zaburzone przez alkohol.
• Ochrona: Pracownicy ochrony odpowiedzialni za bezpieczeństwo osób i mienia muszą być w pełni trzeźwi, aby skutecznie reagować w sytuacjach zagrożenia.
• Gastronomia: W branży gastronomicznej często panuje kultura spożywania alkoholu po godzinach pracy. Niestety, może to prowadzić do sytuacji, w których pracownicy stawiają się do pracy na kacu lub nawet pod wpływem alkoholu.